Ooit het centrum van de macht – de Lonja de la Seda
Is het een burcht met kantelen? Of een asymmetrisch paleis? Links vensters en versieringen, rechts een nogal kale gevel … De oude zijdebeurs is van buitengewoon grote betekenis, niet alleen in historisch, maar ook in architectonisch en kunstzinnig opzicht. Als je voor de Lonja de la Seda staat, weet je aanvankelijk niet wat voor gebouw het eigenlijk is. Bijzondere gebouwen als paleizen en kerken zijn er voldoende, maar de zijdebeurs van Valencia is werkelijk uniek. De Lonja staat tegenover de Mercado Central en prijkt op de Unesco Werelderfgoedlijst. Een bezoek aan de zijdebeurs mag dus niet in je programma ontbreken.
De zijdebeurs bestaat uit drie gedeelten: een laag gebouw met een grote poort, een middendeel met een toren en het iets hogere Consulado del Mar. De plannen voor het gotische bouwwerk lagen al in 1482 klaar, maar het zou nog meer dan vijftig jaar duren voor dit handelscentrum was voltooid.
Vanbuiten lijkt de beurs op een middeleeuwse burcht. De oude zijdebeurs van Valencia was de afgelopen honderden jaren getuige van allerlei soorten handel.
Een ‘palmbos van steen’
Als je de trap naar de Lonja oploopt, kom je meteen in de belangrijkste en indrukwekkendste zaal van de vroegere zijdebeurs, de grote zuilenhal. Er hangt een gedempt licht, dus het is even wennen. Om je heen zie je een uit steen gebeiteld ‘palmbomenbos’ – precies het effect dat de architecten voor ogen moet hebben gestaan. Zestien massieve zuilen, die door hun reliëfs aan de stammen van palmbomen doen denken, verheffen zich 16 m in de hoogte. Via rondbogen gaan ze over in het overkoepelende gewelf, waardoor de indruk ontstaat onder de kronen van een palmbos te staan. In deze spectaculaire zaal kwamen vroeger de kooplieden van Valencia bijeen om zaken te doen. Het ging daarbij echter niet alleen om de zijdehandel, maar ook om geldzaken, want ook het officiële geldwisselkantoor, dat tevens geldleningen verstrekte, was hier gevestigd.
Wil je weten hoe de toenmalige zijdewevers filigraandraad verwerkten? Bekijk dan goed de prachtige stoffen van bijvoorbeeld de klederdracht, die die tijdens Fallas wordt gedragen (zie ook). Die verraden nog nog steeds de hoge kwaliteit van de Valenciaanse weefkunst.
Geld en zijde
In de 15e eeuw had elke regio en elk vorstendom zijn eigen munt. De door iedereen anders geïnterpreteerde wisselkoersen leidden steeds weer tot geschillen. Daarom vroeg het bestuur van Valencia in 1407 aan de koning van Aragón het privilege om een officieel wisselkantoor te mogen openen. Zo ontstond hier de zogeheten taula de canvis, de ‘wisseltafel’. Daarom werd de huidige zijdebeurs oorspronkelijk als handelsbeurs (Lonja de Mercaderes) aangeduid. Aan het eind van de 17e eeuw werd het trotse gebouw omgedoopt tot Lonja de la Seda; vanaf de 15e eeuw had Valencia zich tot een belangrijk centrum van de zijdeweverij ontwikkeld en had het zijdemakersgilde sterk aan invloed gewonnen. Dat moest natuurlijk weerspiegeld worden in de naam van de centrale handelsplek.
Slakken en sinaasappels
Het middelste gedeelte van de Lonja de la Seda, de toren, is vooral bekend om zijn wenteltrap, de Escalera de Caracol. Het bijzondere aan de constructie is dat de traptreden in de muur doorlopen en dat de as in het midden ontbreekt – innovatieve architectuur uit de 15e eeuw! Deze wenteltrap doet inderdaad, zoals de naam al zegt, aan een caracol (‘slakkenhuis’) denken – in theorie is het mogelijk om het trappenhuis van onderaf helemaal tot boven te zien. Helaas is de trap voor bezoekers afgesloten, maar vanuit de zuilenzaal kun je in elk geval proberen een blik in het trappenhuis te werpen.
Eten en drinken
Direct achter de Lonja de la Seda ligt een van de meeste geliefde en meest gemoedelijke pleinen van de wijk Carmen: de Plaza Doctor Collado . Verscheidene cafés en terrassen wachten hier op klandizie en de grote oude olijfboom zorgt voor de nodige schaduw.
Dicht bij de Lonja de la Seda kun je bij banketbakker Horno y Pastelería Martínez (C. Ercilla 17, ma.-za. 8-14, 17-20 uur) genieten van heerlijke zelfgebakken zoete en zoute specialiteiten of het lekkers als proviand voor je wandeling door de stad meenemen. Horchata, de typisch Valenciaanse amandeldrank, is een klein eindje verderop verkrijgbaar bij de Horchatería El Collado (C. Ercilla 13, dag. 10-14, 16.30-21 uur).
Zondags trefpunt
Ook vandaag de dag is de Lonja nog een plek waar handel wordt gedreven: de beurs is namelijk het trefpunt van munten- en postzegelverzamelaars. Met enige regelmaat komen ze op zondagochtend voor het gebouw bij elkaar om te ruilen of eindeloos over hun hobby te praten. Misschien vind je er oude peseta’s uit je geboortejaar of dat van vrienden en familieleden. Een niet-alledaags souvenir uit Spanje!
Via de zuilenhal kom je ook in de kleine tuin, Patio de Naranjos, die bij de zijdebeurs hoort. De naam verraadt het al: hier, op de binnenhof van dit Werelderfgoed, groeien net als op tal van andere plekken in Valencia sinaasappelbomen (maar ook cipressen). In het midden klatert een kleine, achthoekige fontein. Rond de tuin staan bankjes om even weg te dromen. Vooral in de zomermaanden is het heerlijk om hier in de schaduw van de muren en de bomen verkoeling te zoeken en een kleine tussenstop in te lassen.
De Middellandse Zee als voorloper van de EU
Rond het jaar 1000 verliep de handel tussen het huidige Spanje, Frankrijk en Italië logischerwijs over het water. Reeds de Romeinen hadden overal rond de Middellandse Zee havensteden gesticht. Om de groeiende handel in goede banen te leiden en om te oordelen en recht te spreken bij geschillen werden in tal van plaatsen zeeconsulaten opgericht. Eerst in Pisa, op Cyprus, in Venetië en Constantinopel (Istanbul), en in 1238 in Valencia, waar het Consulado del Mar het licht zag. Later volgden Palma de Mallorca (1326), Barcelona (1347) en Burgos (1447). Met de bouw van de huidige Lonja de la Seda kreeg het Valenciaanse consulaat een passend onderkomen.
Vanuit de tuin loopt een brede trap omhoog naar een grote vergaderzaal op de eerste verdieping. Het is de moeite waard omhoog te kijken naar het indrukwekkende houten plafond, dat bijzonder rijk is versierd en dat zwart met goud is beschilderd. Neem de tijd om alle figuren en verhalen in je op te nemen die de balken sieren. Ze laten zich lezen als een stripverhaal. Bekijk de zijdebeurs niet alleen van binnen, maak bewonder het gotische gebouw ook aan de buitenzijde. Loop er omheen, steeds met de blik naar boven. De metselaars en steenbewerkers uit de 15e eeuw hebben bij het vervaardigen van de waterspuwers niet alleen hun fantasie de vrije loop gelaten maar ook al hun vakkennis ingezet. Demonische fabeldieren en grimmige mensenfiguren spuwen hun water tijdens de zeldzame regenbuien in Valencia op de hoofden van argeloze voorbijgangers.